KÉ SENTIDU SIMBÓLIKU AI-TOSA TUIR KULTURA RAI-KLARAN

Domingo, 30/05/2021

1. AI-TOSA NE’E SAIDA
a) Ai-Rún metan (eucaliptos) moris iha foho-tutun no foho lolon sira; no Ai-Rún mutin moris iha rai-fehan sira. Tanba sira-nia funsaun-boot ba serve ema-nia moris loron-loron: halo uma, lutu, nst, mak ema uza ai-horis sira ne’e nu’udar símbolu moris relijiozu nian.
Iha área fehan no tasi-ninin sira, ema uza au-betun, au-ora no ai-horis seluk hodi halo uma, lutu no odan; tan ne’e, mak ai-horis sira ne’e sai tiha símbolu moris relijiozu baibain.
Nune’e, ai-tosa, au-betun no au-ora no ai-horis seluk sai tiha sinál no símbolu moris relijiozu, iha fatin-horik sira tuir kondisaun natureza.

2. AI-TOSA NIA FORMA OINSÁ
Ai-tosa nia forma la hanesan iha fatin hotu tuir lisan idak-idak. Iha ai-tosa ho liman rua, tolu no balun ho liman lima tan. Idak-idak iha nia interpretasaun sentidu tuir vizaun fiar no história bei-ala sira.

3. MODU HATUUR/HARI’I AI-TOSA
Oinsá hari’i ai-tosa. Balun hari’i ai-tosa ulun-sa’e; balun hari’i ai-abut mak tún. Idak-idak ho nia sentidu interpretativu ketak tuir nia história no ho nia rituál-kultu ketak.

4. AI-TOSA NIA POZISAUN HATEKE BA NE’EBÉ
Pozisaun ai-tosa-liman hateke ba fatin ka foho-tutun nebé sai orijen horik-fatin bei-ala sira, feto no mane.

5. AI-TOSA NÚ SINÁL
Ai-tosa nù sinál ida
Tan ne’e, iha boska-leten (altar-leten), hari’i ai-tosa no hatuur mós fatuk-inan sira haleu. Ai-tosa sai sinál bei-ala mane; no fatuk sira sai sinál Inan. Bainhira sira temi ai-lulik no fatuk-lulik, sira refere ba bei-ala sira.

6. AI-TOSA NÚ SÍMBOLU
Ai-tosa nú símbolu ida hodi hatudu dalan ba orijen bei-ala dal-uluk; mbé, hakat liu ida ne’e ba Ida Leten Âas Ne’ebé mak la haree; ema la soi kbi’it nu’udar atu hatene nia ezisténsia tomak; no deham de’it lulik atu temi leet nia naran (UBU TÚN/Na’in Boot).

7. SENTIDU SÍMBÓLIKU AI-TOSA KETAK HO AI-KRUZ NIAN
a) Ai-tosa soi nia sentidu teolójiku ba orijen jenétika bei-ala no moris relijiozu. Nu’udar makhoris, ema sente iha laran saudade atu buka Maromak; mbé dalan kdok tebes no presiza eskada/odan/fatuk-sama/fatuk-nehan tatuir atu hakat liu ba nia Na’i Kriadór. Tan ne’e, obra kriassun natureza no objetu sira kultura nian sai sinál no símbolu intermediáriu ba Maromak.
Haktuir lia-fuan murak-karuak bei-ala nia rohan balun mak:
“OTAN DAS-DAS, NIFAN DAS-DAS; NIFAN HIUTA, OTAN BAULA; SAMA DAS-DAS, TROBU DAD-DAS; SEB DAS-DAS, SRAI DAS-DAS …”

b) Símbolu kulturál, “IMI NOR DIUM”; “DIU TERIN, IMI FA/SAGAN”.
Símbolu “Dikur-Terik/Ai-Terik Dikur” nebé hari’i iha rate jentiu mak sai sinál no símbolu loos ba sakrifísiu balada sira, iha rituál-kultu mate nian hodi bele liga ho sentidu sakrifísiu kruz Kristu nian.
Iha kultura, la soi balada sira, mak la hasa’e kultu-karan ba mate bian sira hodi bele hadook-an tiha hosi parente sira. Etapa kultu-mate nian seidauk ko’alia.

8. FIHIR SENTIDU FILOZÓFIKU NO TEOLÓJIKU
Fihir tiha sentidu filozófiku no teolójiku housi simbolismu Ai-Tosa nian, mak deskobre nia sentidu katak, tuir moris relijiozidade naturál no kultural nian, iha rai-laran ne’e, ema la soi nia kbi’t rasik atu hasouru diretamente Aman Maromak; selae, tenke liuhousi sinál no símbolu reprezentativu sira.
Dala wa’in, ema-nia fiar ba sadere to’o de’it sinál no símbolu lulik sira hodi hasees tiha housi badalan-ikus – Maromak.
Iha ne’e mak biban loke dalan-luan atu prosesa badalan (objetivo) Katekeze nian.

Domingos de Deus Maia

Design a site like this with WordPress.com
Get started